ගෝලීය සමාජ ක්‍රියාවලිය තුළදී හුදෙක් මිනිසුන් යාන්ත්‍රික මෙවලම් බවට පත්ව තිබේ. වර්තමානයේ දී ශ්‍රී ලාංකිකයින්ද ඒ හේතුවෙන් තමන්ට අතීතයේ උරුම වු පාරම්පරික දේශීය ආහාර රටාව වෙනුවට ක්ෂණික ආහාරවලට ආසක්ත වී ඇත. මීට වසර ගණනාවකට ඉහත දී අවට කෑලෑවල්වලින් , නෙළා ගන්නා කොළ වර්ග එකතු කොට විවිධ ආහාර සකස් කිරීමට මිනිසා පුරුදු විය. එහෙත් නූතනයේ වෙසෙන ඇතැම් මිනිසුන් එවැනි දෑ අමතක කර දමා ඇත. අවට පරිසරයේ දක්නට ලැබෙන සුලභ ශාක සහ විරල ශාක දලු වර්ග වලින් සැකසිය හැකි ගුණදායක ව්‍යංජන වර්ග කිහිපයක් පිළිබඳව පහත දැක්වේ.
ඇහැළ දලු ඇඹුල
ඇහැළ දලු මිටියෙන් නොමේරු කොළ දෙමිටක් , තුන් මිටක් කඩා ගත යුතු ය. ඉන් පසු ඒවා සෝදා දිය කිරෙන් තැම්බෙන්නට තැබිය යුතු ය. ඊළඟට ලියාගත් රතු ලූනු, සුදු ලූනු, අමුමිරිස්, උම්බලකඩ සහ මිරිස් කුඩු, තුනපහ කුඩු, උළුහාල්, කහ, ලුණු ව්‍යංජනයට දමා හොඳින් කළවම් කරගත යුතු ය. විනාඩි තුනකට, හතරකට පසු ගින්දර අඩු කර මිටිකිරි යොදා මඳ ගින්නේ පිස ගැනීම කළ යුතු වේ.
මෙම ඇහැළ දලු ඇඹුල උෂ්ණාධික නොවන, අධික සීතල ගුණයෙන් ද තොර , මධ්‍යස්ථ බවක් උසුලන කොහිල දළු ඇඹුල, රසවත් සූපයක් වනවා පමණක් නොව කෙඳි සහිත ස්වභාවයෙන් යුතු බැවින් අමාශයට ඉතාමත් හිතකර ය.
ගිලනුන්ට බෙහෙවින් ගුණදායක වන අතර බාල, මහලුු සැමට ඉතාමත් ගුණදායක වේ.තව ද මෙය ඇඟ නිවන සනහන ගුණයෙන් පොහොසත් ය.
නාබිරිත්ත දලු ඇඹුල
නාබිරිත්ත දලු සෝදා දිය බේරෙන්නට තබා තරමක් සිහින් කැබලිවලට කපා පිසින බදුනට දැමිය යුතු ය. රතුලූණූ, උම්බලකඩ, අමු මිරිස් ලියා එම බඳුනට දැමිය යුතු ය.
ඉන්පසු මිරිස් කුඩු , තුනපහ කුඩු , කහ කුඩු යනාදියත් මෙයට එකතු කළ යුතු ය.
ඊළගට මිටිකිරි අඩු කෝප්ප භාගයක් සහ ඇල්වතුර අඩු කෝප්ප බාගයක් දමා හොඳින් කළවම් කර ළිප තැබිය යුතු ය. දිය හිදීගෙන එනවිට ගින්දර අඩුකර මිටිකිරි දමා මඳ ගින්නේ පිස ගැනීම වඩාත් වැදගත් ය.හොදින් පිසුණ පසු පොල් තෙල් ළිප තබා රත්වුණ පසු රතුලූනු, සුදුලූණූ හීනීයට ලියා අබ සමග තෙලට දමා බැදුණ පසු නාබිරිත්ත දලු ඇඹුල එයට දමා කළවම් කර ගැනීම කළ යුතු වේ.
මෙම නාබිරිත්ත දලු ඇඹුල ගිලනුන්ට වුව ද ගුණදායක ය. කෑම රුචිය වඩවන රසයෙන් යුක්ත නාබිරිත්ත දලුු ඇඹුල විශේෂයෙන් සෙම්ප්‍රතිෂ්‍යාවට ඉතාමත් ගුණදායක ය.
මඩු දලු ඇඹුල
මඩු දලුවල වුකුටු වී ඇති සිහින් කොළ සූරා දලුවල මුල මේරූ කොටස ඉවත් කර මුරුංගා කරල් කපන ආකාරයට කෑලි කපා ගත යුතු ය. ඉන්පසු බඳුනකට දමා ඊට වතුර සහ ලුනු කැට කිහිපයක් එක්කර සැර ගින්නේ තම්බා ගත යුතු ය.
හොඳින් තැම්බුණු පසු බිමට බාගෙන, වෙනත් බඳුනකට බේරා ගෙන නිවෙන්නට හැර සෝදා හීනියට ලියා පිසින බඳුනකට දැමිය යුතු ය. ඊට ලියා ගත් අමු මිරිස්,රතු ලූනු, උම්බලකඩ, රම්පේ, කරපිංචා , තළා ගත් ගොරකා, සුදු ලූනු සහ මිරිස් කුඩු , තුනපහ කුඩු ,කුරුදු පොතු, කහ , දිය කිරි,ලුණු යනාදිය එක්කර හොඳින් කලවම් කර ළිප තබා ගින්දර දැමිය යුතු ය. දියකිරි හීදීගෙන එනවිට ගින්දර අඩු කර මිටි කිරි දමා මඳ ගින්නේ පිස ගැනීම කළ යුතු ය.
මෙලෙස පිළියෙල වන මඩු දලු ඇඹුල තරමක් සැර ගතියෙන් යුතු වුවත් රසවත් ය. එහෙත් මූල අමාරුවෙන් පෙළෙන අයට ගුණදායකය ය.
කොහිල දලු ඇඹුල
කොහිල දලුවල මේරූ කොටස් ඉවත් කර, කුඩා කැබලිවලට කඩා සෝදා දිය බේරෙන්නට තබා පිසින බදුනට දැමිය යුතු ය. ඊට ලියා ගත් රතු ලූනු , උම්බලකඩ , අමුමිරිස් , තලාගත් ගොරක , මිරිස් කුඩු,තුනපහ කුඩු, උළුහාල්, කහ, පොල් කිරි, ලුණු එක්කර හොඳින් කවලම් කර ළිප තබා ගින්දර දමා කෙමෙන් කෙමෙන් ගින්දර අඩු වෙන්නට හැර මද ගින්නට ගෙන එම ගින්නේ ඉස්ම හිඳෙන තුරු පිස ගත යුතු ය.
උෂ්ණාධික නොවන , අධික සීතල ගුණයෙන් ද තොර, මධ්‍යස්ථ බවක් උසුලන කොහිල දලු ඇඹුල , රසවත් සූපයක් වනවා පමණක් නොව කෙඳි සහිත ස්වභාවයෙන් යුතු බැවින් ආමාශයට ඉතාමත් හිතකර ය.
ගිලනුන්ට බෙහෙවින් ගුණදායක ය. බාල, මහලු කාටත් ගුණදායක ය. ඇඟ නිවා සනහන ගුණයෙන් පොහොසත් ය.
මදාරා මුදලිගේ
