යුආල් නොආ හරාරි නම් ප්‍රකට ඉතිහාසඥයා පෙන්වා දී ඇති ආකාරයට චාල්ස් ඩිකන්ස් යනු එවකට යුරෝපයේ පැවති දරිද්‍රතාව සහ සමාජ පීඩනය මැනවින් සටහන් කළ ලේඛකයා ය. කෙසේ වෙතත් යුරෝපය අද පවතින්නේ සංවර්ධනීය සමාජ පරිසරයක් සමඟය. ඒ අනුව ඉහත කී දරිද්‍රතාව සහ සමාජ පීඩනය යුරෝපීය රටවල් තුළ ක්ෂය වෙමින් පැවතුණද මුළුමනින්ම නැති නොවී ඇති බව මෙවර නොබල් සාහිත්‍ය සම්මානයත් සමඟම අනාවරණය විය. එය සිදු කළ වගඋත්තරකාරිය බවට ඇනී ඉරනොව්ට් පත්ව සිටී. ඒ ඇය ලද නොබෙල් සම්මානය නිසාමය. 
ඒ අනුව මෙවර නොබෙල් සාහිත්‍ය සම්මානය ප්‍රධාන වශයෙන්ම කරුණු දෙකක් නිසා විශේෂත්වයක් ගනී. ඉන් පළමු වැන්න ප්‍රථම වරට ප්‍රංශයට එය හිමි වීමයි. දෙවැන්න යුරෝපීය කලාපයට අදාළව ප්‍රංශ සමාජයේ අදටත් පවතින කාන්තාවන්ට එරෙහි අසාධාරණය සහ පන්තිමය වශයෙන් පවතින සමාජ පීඩනය මැනවින් නිරූපණය කෙරෙන සාහිත්‍ය කාර්යභාරයක් ලොව හමුවේ අනාවරණය කිරීම යි. විනිශ්චය මණ්ඩලය එය හඳුනා ගෙන ඇත්තේ වසර පනස් ගණනක් පුරා “නිර්දය” (uncompromising) අනාවරණයක් ඇගේ ඒ කාර්යභාරය තුළ දැකිය හැකි බවයි. තවද ලිංගිකත්වය විෂයයිකව ඒ සමාජ කුලකයේ පවතින විසදෘෂ්‍යතාව පිළිබඳ සිදු කළ නිරීක්ෂණයක් හැටියට ද මෙම කාර්ය භාරය හඳුනා ගෙන ඇත. විනිශ්චය මණ්ඩලයේ ඇගයීමට එකී හඳුනා ගැනීම් පදනම් වී ඇත.
මේ වන විට 82 හැවිරිදි වියේ පසුවන ඇනී තමන්ට හිමි වූ සම්මානය ගැන මහත් සේ තෘප්තියට පත්ව සිටියි. “මෙය මට මහත් වටිනාකමක්” යැයි පුවත්පත් කලාවේදීන් හමුවේ ඇය පැවසුවාය. වසර 82ක් තරම් ආයු කාලයක් පුරා පැතිර ඇත්තා වූ අත්දැකීම් සමූහයක් සිත් කා වදින අයුරින් සිදු කළ තිරසර කාර්යයක් හැටියට සාහිත්‍ය අනු කමිටුවේ ප්‍රධානියා වන ඇන්ඩර්ස් ඔල්සන් ඇගේ මෙම කාර්ය භාරය හඳුනා ගෙන තිබේ. ඔහු තවදුරටත් පෙන්වා දී ඇති අන්දමට “එය නිරෝගී නිරවද්‍යතාවක්” ම වන්නේය. මෙම සාහිත්‍ය කාර්යය හුදු කියාපෑමකට වඩා අනාවරණයක් වශයෙන් ද හඳුනාගෙන තිබේ. සමාජ අත්දැකීම් ප්‍රකාශනයේදී විරෝධාත්මකව එය සිදු කිරීම යන්න ද මෙහිදී අවධානයට ලක් වූ කරුණක් වේ. ඒ අනුව මිනිස් ඊර්ෂ්‍යාව නියත ලෙසින්ම මෙහි අන්තර්ගතය බවට පත්ව ඇත.
පුවත්පත් කලාවේදීන් හමුවේ තවදුරටත් අදහස් දක්වමින් ඇනී පෙන්වා දෙන්නේ මෙම නොබෙල් සම්මානය “අයුක්තියට එරෙහි වීමක්” ලෙසින් සැලකිය හැකි බවයි. ඒ අනුව මේ සම්මානය වගකීමක් ඉටු කිරීමක් හැටියට සැලකිය හැකිය යනුවෙන් ද ඇය පවසයි. පොදුවේ ගත් කල සාහිත්‍යකරණයෙන් යම් විෂයකට අදාළව කළ හැකි සමාජ බලපෑම එතරම් වේගවත් නැත. (එහි තේරුම එක රැයකින් මෙන් එවැනි බලපෑමක් කළ නොහැකි බවයි.) එහෙත් මෙවැනි සම්මානයක් හමුවේ එවැනි කාර්යභාරයක් එක්වනම තියුණු අවධානයකට ලක්වීම සිදු වේ.
“ඇය විශිෂ්ට ගණයේ ස්ත්‍රීවාදී චරිතයකි.” ප්‍රංශ ජනාධිපතිවරයා සිය සුබ පැතුම් පණිවිඩයේ එසේ සඳහන් කරයි. තවද මේ සම්මානය අමතක වෙමින් පවතින කාන්තා අයිතීන් වෙනුවෙන් කළ ප්‍රදානයක් හැටියට ද ඔහු දකියි.
ඇනී ඉරැනොව්ට්ගේ කෘති ඉංග්‍රීසි බසට පරිවර්තනය කළ ජාකොස් වෙසාර්ඩ්ට අනුව ද ඇය විශිෂ්ට ගණයේ ලේඛිකාවකි. ස්ත්‍රීවාදී ලේඛිකාවක වශයෙන් ඉතා වැදගත් චරිතයක් වන ඇය කිසිම අපැහැදිලිතාවකින් තොරව ඒ බව ප්‍රකාශයට පත් වන බව ද ඔහු පවසයි.
ඇනී උපන්නේ ද ප්‍රංශයේ පීඩිත සමාජ පාන්තිකයන් අතර ය. ඇගේ මවුපියෝ කුඩා වෙළෙඳසලක් හා අවන්හලක් පවත්වා ගෙන ගියහ. කුඩා වියේ සිටම සිය සමාජ පැවැත්ම ගැන ඇය සිටියේ ලැජ්ජාවකිනි. එහෙත් ඒ තරමටම දියුණු වීමේ මහත් අභිලාෂයක් ද ඇය තුළ විය. එසේ බලන කල එවැනි පීඩිත සමාජ පන්තියකින් පැමිණි ඇය වැනි ලේඛිකාවක් මෙවැනි සම්මානයකට පත් වුණා යැයි ඇසීම මහත් සතුටක් ඇති කරන්නකි. ඇගේ ලිවීම තුළ ඇත්තේ ද තමන් ලද ඒ අවර ගණයේ සමාජ පාන්තික අත්දැකීම් විනා වෙනත් ආකාරයක අමුතු කතාවක් නොවේ. ඒවා බොහෝ සෙයින්ම අසාමාන්‍ය යැයි කෙනෙකුට සිතෙන්නට පුළුවන. නමුත් අපට සාමාන්‍ය වන අත්දැකීම් ඇගේ ලිවීම තුළ නැතැයි යන්නක් ඉන් අදහස් නොවේ.
1940 නෝමැන්ඩි හීදි උපත ලද ඇය විවාහ වී දරුවන් දෙදෙනකුගේ මවක ද වන්නී ය. ද්විතීයික පාසලක ප්‍රංශ භාෂාව උගන්වන ගුරුවරියක ලෙසින් සේවය කළ ඇය සිය අධ්‍යාපනය ලබන්නේ සාහිත්‍ය විෂය ධාරාව ඔස්සේ ය. ඇනී ග්‍රන්ථකරණයට පිවිසෙන්නේ රැකියාවෙන් විශ්‍රාම ලබා ඉන් අනතුරුවය. මේ වන විට පොත් 22ක් ලියා ඇති ඇයගේ එම සාහිත්‍යයික ලිවීම ගැන සිදු කළ විමර්ශනවලදී පෙන්වා දී ඇත්තේ ඒවා කුමන ආකාරයකින් ලියවුණත් ඒ සෑම ලිවීමක්ම අවසානයේ දී එකම ඉලක්කයක් කරා යොමු වන බවයි. ඒ වනාහි ඉහතින් ද පෙන්වා දුන් සමාජ පීඩනය සහ කාන්තාවට සිදු වන අසාධාරණයයි.
කාලය සහ මතකය අනුව යමින් සිය දින පොත් සටහන් ද උපයෝගී කර ගනිමින් ඇය විසින් සිදු කොට ඇත්තා වූ සෑම නිර්මාණාත්මක ලිවීමක් තුළින්ම අවසානයේදී ප්‍රකාශයට පත් වන්නේ ඇගේම ජීවිතය යැයි පෙන්වා දී තිබේ. එය ස්වයං චරිතාපදානාත්මක ස්වභාවයකින් යුත් ලිවීමක් යැයි ද හඳුනා ගෙන ඇත. විශේෂයෙන්ම විවිධ ශෛලීන් සහ වස්තු විෂයයන් අනුව යමින් ලියවුණු ස්වයං චරිතාපදාන සාහිත්‍යයක් වැඩි දියුණු වෙමින් පවතින කාලයක ඇනී ඉරනොව්ට්ගේ මෙම මතුවීම ලෝක සාහිත්‍ය තුළ සාධනීය තත්ත්වයක්ම වනු ඇත.
