* ඒ කාලෙ ඔක්කොම දඟ වැඩ කළා
* ලදී ඔවුන් සිවුරට හිනා වුණා
* බුදු දහම සොයා පිපාසයෙන් මෙන්
* අපේ පන්සල්වලට ලොකු කාර්යභාරයක්
වොෂිංටන් නගරයේ සිට කිලෝ මීටර් 160 දීර්ඝ කැලෑබද මාර්ගයක බටහිර වර්ජිනියාව දෙසට ගමන් කරමින් සිටිමි. පළාතම කොළ පැහැති ආස්තරණයක් ඇතිරුවා වැන්න. ගමනේ කෙළවර අපට හමුවන්නේ සුවිසල් අසපුවකි. වනගත ආශ්‍රමයකි. එය වෙස්ට් වර්ජිනියා බෞද්ධ මධ්‍යස්ථානය නම් වෙයි. එහි නිර්මාතෘවරයා වන්නේ 90 වියැති, ධර්මධර, විනයධර භික්ෂුන් වහන්සේ නමකි . මුලින්ම ඇමෙරිකාවේ ධර්ම ප්‍රචාරය සඳහා පැමිණි උන්වහන්සේ හේනේපොල ගුණරතන නම් වෙයි. මේ උන්වහන්සේගේ ජීවිතය පිළිබඳ කළ කතාබහකි.
මුලින්ම ඔබ වහන්සේගේ ළමා කාලය ගැන මතකය අවදි කරමුද ?
මම ඉපදුණේ නුවර තුම්පනේ හේනෙපොල කියන අති දුෂ්කර ගමේ . මුලින්ම ගියෙ මිෂනාරී කන්‍යා සොයුරියන් විසින් පවත්වාගෙන ගිය පාසලකට. මට මතකයි අවුරුදු 7 දී විතර මට මහණ වෙන්නම තමා උවමනාව. ඒ කාලේ අපේ අයිය ගෙදරින් පැනල ගිහිල්ල ඉඳල ආපහු ගෙදර ඇවිත් මට ඉංග්‍රීසි අකුරුයි, වචන කිහිපෙකුයි ඉගැන්නුව. ඕක මම පාඩම් කරගෙන නිතර කියවනව. වැඩිහිටියො අහනවා මොනවද ළමයෝ ඔය කියවන්නෙ කියල. මං කියනව, කවද හරි මේ භාෂාව ඉගෙන ගෙන මං මේ භාෂාවෙන් බණත් කියනවා කියල. මං දැන් අවුරුදු 60 කට වැඩි කාලයක් තිස්සේ කරන්නේ ඒකයි.
ඔබ වහන්සේ පැවිදි ජීවිතයට ඇතුළු වු‍ණේ කොහොමද?
අවුරුදු 11 විතර වෙනකොට, අපේ අප්පච්චි මාවතගම, වෑඋඩ කිට්ටුව මලන්දෙනියේ පන්සලකට මාව බාර දුන්න.
ගෙදර යන්න හිතුණේ නැද්ද? දුකක් පාළුවක් දැනුණේ නැද්ද ?
අප්පෝ මොකද නැත්තෙ. මගේ පුංචි අයියයි මායි ගජ යාළුවෝ. , එයාව දාල යන්න බැරිකම තමා තිබුණේ. මම හොඳටෝම ඇඬුව. මහණ කරපුදාට පස්සෙන්දා ලොකු හාමුදුරුවෝ විශාල පාත්තරයක් දීල මට පිණ්ඩපාතේ වඩින්න කිව්වා. හාමුදුරුවෝ හරිම වසයි. පොඩ්ඩ බැරි වෙන්න බෑ ගහනව. එහෙම ගහපු දවසට මම සිවුරු ගලවල විසි කරලා ඇබිත්ත කොලුවෙක්ගෙ සරමක් ඇඳගෙන පන්සලෙන් පැනල යනව. යන්නෙ අපේ ලොකු අක්කලාගේ ගෙදරට. ඕන් පහුවෙනිද ලොකු හාමුදුරුවෝ ඇවිත් ආයෙත් එක්ක යනව. ඔහොම කීප විටක්ම සිද්ධ වුණා.
මම ඒ කාලයේ කරන්න තියෙන ඔක්කොම දඟ වැඩ කළා, ඒ කාලේ ඇබිත්ත කොල්ලොත් එක්ක එකතු වෙලා බීඩි බිව්ව. බීඩි නැති වුණාම ලොකු හාමුදුරුවන්ගේ බුලත් විටට ගෙනා දුම්කොළ, කඩදාසිවල ඔතාගෙන බිව්ව. අහුවුණාම ඉතිං ලොකු හාමුදුරුවො තඩි බානව.
අවුරුදු 15 විතර වුණාම දවසක් හිතවත් ඇබිත්ත කොලුවෙක් එක්ක එකතු වෙලා පැනල යන්න සැලසුම් කළා. රෑ හාමුදුරුවො ගොරවන සද්දෙ එනකම් බලා හිටිය. ලොකු හාමුදුරුවන්ගෙ පට සිවුරුයි සල්ලි ටිකකුයි හොරකම් කරගෙන හාමුදුරුවො නිදාගත්තට පස්සෙ පැනල ගියා. ඔහොම යනකොට සොහොන් පිට්ටනියක් තියෙන තුන් මං හන්දියක් තියෙනව ඔතන පහු කරන්න ටිකක් බයෙන් ගියේ. මොකද මුළු ගමම දන්නව ඔතන හොල්මං තියෙන බව. ඒ හොල්මං කථා වලට අනුව මුලින්ම එන්නෙ ලොකූ කළු බල්ලෙක්. එතැන ඒදණ්ඩක් තියෙනව. බයෙන් ගැහි ගැහී ඉතිපිසෝ ගාථාව කියා කියා ඔය ඒදණ්ඩ පහු කළා විතරයි බල්ල ආවා. ඒ එක්කම කණ රත් වෙන්න හෙණ ගහන්න වගේ පාරක් වැදුණා. බැලින්නං පන්සලේ බල්ලත් එක්ක ලොකු හාමුදුරුවෝ. අපි දෙන්නගෙ අත් දෙක එකට තියල බැඳලා ගගහ ආපහු පන්සලට ගෙනිච්ච.
ඇමෙරිකාවට එන්න මඟ පෑදුණේ කොහොමද?
මීට අවුරුදු 50 කට විතර කලින් ඇමෙරිකාවට එන එක වෙනස්ම අත්දැකීමක්.
මම විද්‍යාලංකාර පිරිවෙනේ අධ්‍යාපනය ලැබුවා. හැමදාම පන්තියේ පළවෙනිය. මට හොඳ මතක ශක්තියක් තිබුණ. පොතක් එකවරක් බැලුවම ඉස්පිල්ලක් පා පිල්ලක් නෑර සියල්ල මතක හිටිය. ඔහොම ඉන්න අතරේ විදේශ ධර්ම ප්‍රචාරයට පුහුණු කරන ආයතනයක් දෙමටගොඩ පධනඝර පන්සල තිබෙන තැන තිබුණා. එතන භාෂා කිහිපයක්ම ප්‍රගුණ කළා. එහි අවුරුදු තුනක පුහුණුවකින් පස්සෙ මට ඉන්දියාවේ සාංචි විහාරයේ ධර්ම ප්‍රචාරක කටයුතුවලට එන්න ලැබුණා. ඒ විහාරය මහා වටිනා තැනක්. බුදුන් වහන්සේගේ සහ සැරියුත් මුගලන් දෙනමගේම ධාතුන් වහන්සේ වැඩ සිටින එකම තැන. මිහිඳු හිමියන්ගේ සහ සංඝමිත්තා තෙරණියගේ මව් මහණ වී සිටි විහාරය .
එතැනින් මැලේසියාවට ධර්ම ප්‍රචාරය සඳහා වැඩම කළා. එහෙ ඉන්නකොට මඩිහේ පඤ්ඤාසීහ හාමුදුරුවන්ගේ මැදිහත් වීමෙන් හරියටම මීට අවුරුදු 50 කට පෙර 1968 වසරේ වොෂිංටනයේ බෞද්ධ විහාරයට අවා.
ඒ කාලයේ ඇමෙරිකාව අදට වඩා වෙනස්. ඔබ වහන්සේට මුහුණ දෙන්න සිදු වුණු අභියෝග මොනවද?
ඒ කාලයේ ඇමෙරිකාව තරමක් වර්ණභේදවාදියි. මඟතොටේදී මගේ සිවුරට ඔවුන් හිනා වුණා. ඇනුම් පද කිව්වා. සිවුර ඇඳ ඇතිරිල්ලක් ද කියල ඇහුවා. මම ඒවා උපේක්ෂාවෙන් ඉවසුවා. ඒකාලේ ඔවුන් බෞද්ධ භික්ෂුන් වහන්සේ දැක තිබුණේ නෑ. එක දවසක්, දානය සඳහා සුදු ජාතිකයන් ආහාරයට ඕනෙ මොනවද ඇහුවම මම කිව්ව බත් සහ හොදි කියලා. පසුවදා බත් සමඟ මිරිස් කුඩු එවල තිබුණා.
බොහෝ අපහසුතා මැද විශ්වවිද්‍යාලයේ ඉගෙන ගනිමින් මම ධර්මය ප්‍රචාරය කළා. මම වැඩිපුරම ඉගැන්නුවේ භාවනාව. මේ කාලයේදී බොහෝ දෙනෙකුගේ උනන්දුව භාවනාවට යොමු වුණා. වරක් මගෙන් භාවනා ඉගෙන ගන්න ආව සුදු ජාතිකයකු භාවනා මධ්‍යස්ථානයක් පටන් ගන්න මාත් එක්ක කථා කළා . හැබැයි ඒ මනුස්සය දුප්පතෙක්.
අපි දෙන්න එකතු වෙලා ඇවිද ඇවිද තැනක් හෙව්වා. එක තැනක් හම්බ වුණා. ඒක ඒ කාලයේ ඩොලර් ලක්ෂ 15 ක් කිව්වා. මේ සුදු ජාතිකයා ඒ ගණන ලක්ෂ 7 දක්වා අඩු කර ගත්තා. ඒ මනුස්සයාගේ අතින් ඩොලර් 1000ක් ගෙවල ඒ ස්ථානය වෙන්කර ගත්තා. මාස 3ක් ඇතුළත ඩොලර් ලක්ෂයක් ගෙවනව කියල. මම ඇහුව ඔහේට පිස්සුද? දැන් කොහොමද අපි මාස තුනකින් ලක්ෂයක් හොයන්නෙ කියලා. කොහොම හරි හොයමු කියල එයා කිව්වා.
අපි දෙන්න ඔහුගේ පරණ කාර් එකෙන් කිමි 5000 ක් විතර දන්නා හැමෝම හොයාගෙන ගියා. සමහර රාත්‍රිවල වාහනයේ නිදා ගත්තා. ඒ විදිහට ටිකෙන් ටික ඩොලර් 18000 ක් විතර හොයා ගත්තා. එතකොට මාස තුනක් පහු වෙලා. දැන් ඉතිං ඈත පාළු පළාතක පොඩි ඉඩමක් ගන්න හෙව්ව. අක්කර 13 ක ඉඩමක් හම්බ වුණා. හරියටම ඒකෙ ගණන ඩොලර් 18000 යි කිව්වා. ඒක ගත්තා. මේ භාවනා මධ්‍යස්ථානයට දැන් බොහෝ දුර පළාත්වලින් විවිධ ජාතිකයන් පැමිණ දින ගණන් නැවතී භාවනා කරනවා.
මේ තරම් දුර බැහැර ප්‍රදේශයක භාවනා මධ්‍යස්ථානයක් පවත්වාගෙන යෑම අපහසු කටයුත්තක් නෙමේද?
මුලින් අපේ හිතවතුන් කිව්ව හාමුදුරුවන්ට දානෙ ටිකවත් ලැබෙයිද දන්නෙ නෑ කියලා. දැන් කුටි 20 ක් තියෙනව ප්‍රධාන ගොඩනැගිලි 3 ක්. මේ සියල්ල පිරෙන්න භාවනා කරන පිරිස් ඉන්නවා. කිසිම කෙනෙකුගෙන් සතයක් වත් අය කරන්නෙ නෑ. සියල්ල පරිත්‍යාග වලින් කෙරෙන්නෙ. වන්දනාවෙ යනවා වගේ පිරිස් මේ දුර ගෙවාගෙන එනවා. අපි දැන් එන අය සීමා කරලා තියෙන්නේ. විදේශිකයන් බුදු දහම පිළිබඳ භාවනාව පිළිබඳ පිපාසයකින් වගේ එන්නෙ. ධර්මය තියෙන අපේ රටේ ධර්මය පිළිපදිනවාට වඩා මෙහි ධර්මයට තියෙන ළැදියාව ඉහළයි.
දැනට ඇමෙරිකානු භික්ෂුවක් සහ සිංහල භික්ෂුන් දෙනමක් නේවාසිකව ඉන්නවා. මම 28 දෙනකු මහණ කර තියෙනවා , ඇමෙරිකානු, කැනේඩියානු ජර්මන් සහ ජපන් අය බොහෝ දෙනෙක් ඒ අතර ඉන්නවා. ඔවුන් ප්‍රතිපත්තියක් ලෙස පස් පව් කරන්නෙ නෑ. බොරුවට සිල් ගන්නෙ නෑ. ඉතාම ඉහළ විනයගරුක බවක් දක්වනවා. ඔවුන් ධර්මයට ගරු කරන භාවනාවට කැමති අයයි. මේ රටේ බුදු දහම වැලඳ ගන්නේ බුද්ධිමත් අය. මෙහි බුද්ධාගම සොයාගෙන විත් වැලඳ ගතයුතු යමක් මිස උපතින් නිකම් ලැබෙන දෙයක් නොවෙයි.
කොටින්ම අට සිල් පවා පහසුවෙන් දෙන්නෙත් නෑ. අයදුම්පතක් ඉදිරිපත් කළාම සුදුසුකම් අනුව අපි මුලින්ම ප්‍රශ්න මාලාවක් යොමු කරනවා. එයින් තෝරා ගන්නා අයට සති තුනක් භාවනා හා ධර්මය උගන්නනවා. ඉන් පස්සෙ ප්‍රශ්න මාලාවක් නැවත යොමු කර අගැයීමක් කරනවා. එයිනුත් සුදුසු බව හැඟුණොත් තව සති දෙකක පුහුණුවක් දෙනව. ඊට මාස 6 කට පස්සෙ තමා අට සිල් සමාදන් කරවන්නෙ.
අපේ රටේ නාමයත් බුදු දහමත් ලෝකයට බෙදා දෙන ඔබ වහන්සේට අපේ රට ගැන එහි සදාචාරය පිළිබඳ මොනවද හිතෙන්නෙ ?
වරක් අවුරුදු 8 ක පුංචි දැරියක් දෙමාපිය නෑදැයින් සමග මේ පන්සලට ආව. පන්සිල් දුන්නට පස්සෙ ඒ ළමය මා ළඟට ඇවිත්, “හාමුදුරුවනේ බලන්න අපිට පන්සිල් රකින්න පුළුවන්. අපි එකම වැරද්දක් වත් කරන්නෙ නෑනෙ. ඒත් අපේ අම්මටයි තාත්තටයි ඒක කරන්න බෑනේ බොරු කියනවා මත් පැන් බොනවා” කියා කිව්වා. එතකොට අර දෙමව්පියන්ගේ මුහුණු වෙනස් වුණා.
බලන්න පුංචි ළමයි හරියට sponge එකක් වගෙයි. හැමදේම උරා ගන්නව. ගෙදරදි දරාගෙන කියා ගන්න බැරිව හිටපු දේ මෙතැනදි කිව්ව. දරුවන්ට වැඩි හිටියන්ට වඩා හොඳ නරක තේරෙනව .
“හෙට ඉස්කෝලේ යන්න එපා. මම ඔයා ලෙඩ වුණා කියල ගුරුතුමියට ලියුමක් දෙන්නම්” කියල ඒ දැරියගේ අම්ම කිව්වම දැරිය කියල තියෙන්නෙ මට බොරු කියන්න බෑ කියල. අම්ම තරහ ගත්තෙ දැරිය බොරු නොකියනවට. අපේ සමාජය හදා ගන්න නම් ළමයි ටික හරියට හදන්න ඕනෙ. ඒ අය වරදට යොමු කරන්නෙ වැඩි හිටියො. ඒ වෙනුවෙන් පන්සලට ලොකු කාර්ය භාරයක් තියෙනව.
අද අපේ ස්වාමින් වහන්සේ වෙතින් ඒ කාර්යය ඉටු වෙනවාද?
බලන්න ක්‍රිස්තියානි ආගමේ මොන පියතුමාද පාර්ලිමේන්තු යන්න දඟලන්නෙ? ඒකට අපේ හාමුදුරුවරු. දේශපාලනේ තමන්ට අයිති කාරිය නෙමේනෙ. මේ නිසා තමයි අපේ සමාජය පිරිහිලා තියෙන්නෙ.
විශේෂ ස්තුතිය - කුමාරි පණ්ඩිතරත්න හා රෝහිත වීරමුණ්ඩ
නාරද විජයසූරිය
සේයාරූ - අනින්ද සමරසේන
