හොල්මන්වලට චිර ප්‍රසිද්ධ සුසාන භූමි ගැන, ඇත් සොහොන වැනි මිත්‍යා කතා ගැන අසා තිබුණාට අභ්‍යාවකාශයේ ඇති අබලන් යානා ගෙනවුත් මිහිමත භූමදාන කරන මුහුදු පත්ලේ ඇති සුසානභූමිය ගැන ඔබ අසා නැතිවාට සැක නැත. මේ අරුම පුදුම සොහොන් බිම පිහිටා ඇත්තේ මිනිස් ජනාවාසයක් කිලෝමීටර් ගණනකට කිට්ටුවෙන් හෝ පිහිටා නොමැති පෘථිවි ගෝලයේ ඉතාම හුදකලා කෙළවරකය. හරියටම කියන්නේ නම් ඒ පෘථිවි ගෝලයේ දකුණු කෙළවරේ කේන්ද්‍රයේය. මේ ප්‍රදේශය අයත් වන්නේ දකුණු ෆැසිපික් සාගරයටය. මෙයට ආසන්නතම මිනිස් ජනාවාසය වන්නේ නවසීලන්තයයි. නවසීලන්තයේ නැගෙනහිර වෙරළේ සිට කිලේමීටර් 3300ක පමණ දුරකින් මේ අභ්‍යවකාශ යානා සොහොන් බිම පිහිටා තිබේ.
 |
| පෘථිවියට ඇද වැටෙන යානයක් වායුගෝලයේ ගැටෙන අවස්ථාව |
 |
| මුහුදු පත්ලේ පැතිර පවත්නා අභ්‍යාවකාශ යානාවල සුන්බුන් |
 |
| මීර් අභ්‍යවකාශ මධ්‍යස්ථානය පෘථිවියට ඇද වැටෙමින් |
මිනිසා තාක්ෂණයෙන් දියුණුවත්ම අපටද නොදැනීම සිදුවී ඇති බරපතලම විනාශය වන්නේ පෘථිවිය කුණු ගොඩක් බවට පත් වීමයි. මේ වන විට පෘථිවිය පමණක් නොව පෘථිවිය වටා අභ්‍යවකාශයද කුණු ගොඩක් බවට පත්වී අවසන්ය. මිනිසා විසින් නිපදවන ලද අභ්‍යවකාශ යානා පමණක් නොව අභ්‍යවකාශ මධ්‍යස්ථානද සිය ගණනක් මේ වන විටත් පෘථිවිය වටා කක්ෂවල ගමන් කරමින් තිබේ. මේ යානා සහ මධ්‍යස්ථානවල ආයු කාලය අවසන් වූ විට මේ යානා පෘථිවිය මතට කඩා වැටී මහත් ව්‍යසනයන් සිදුවීමේ ඉඩකඩ පවතී. එපමණක්ද නොව මේ යානා සහ මධ්‍යස්ථාන නිසි පරිදි බැහැර කිරීමේ අභියෝගයටද මුහුණ දීමට විද්‍යාඥයන්ට සිදුව තිබේ. දක්ෂිණ අර්ධ ගෝලයේ මධ්‍ය ලක්ෂ්‍ය ඔවුන් තෝරා ගන්නේ මේ අභියෝගයට විසඳුමක් වශයෙනි.
එහිදී ඔවුන් ප්‍රථමයෙන්ම ආයු කාලය අවසන් වූ යානාව හෝ අභ්‍යවකාශ මධ්‍යස්ථානය පිහිටා ඇති ස්ථානය අනුව තීරණයකට එළඹේ. එය පිහිටා ඇත්තේ පෘථිවියේ සිට සැලකිය යුතු දුරින් නම් ඔවුන් එය ඈත අභ්‍යවකාශයට තල්ලු කර දැමීමට කටයුතු කරති. එවිට එය පෘථිවියට කඩා වැටීමේ අනතුරින් මිදිය හැකිය. එහෙත් පෘථිවියට සමීපයේ ගමන් කරන අභ්‍යවකාශ මධ්‍යස්ථානයක් හෝ යානාවක ආයු කාලය අවසන් වූ විට එය ඈත අභ්‍යවකාශයට තල්ලු කර දැමීම වියදම් අධික ක්‍රියාවකි. එවිට විද්‍යාඥයන් ඒ වෙනුවට දකුණු ෆැසිපික් මුහුදේ සුසාන භූමිය තෝරා ගනිති. එහි පතිත කළ යුතු යානය අභ්‍යවකාශයේ අදාළ ඉලක්කයට ගෙන එන ඔවුන් එය පෘථීවියට කිලෝමීටර් සියයක් පමණ ඉහළ සිට පෘථිවියට කඩා වැටෙන්නට සලස්වති. ඒ සඳහා හොඳම උදාහරණය වන්නේ 2001 මාර්තු 23වැනි දින දකුණු ෆැසිපික් සුසාන භූමිට ඇද වැටෙන්නට සැලැස්වූ රුසියානු මීර් අභ්‍යවකාශ මධ්‍යස්ථානයයි. මේ මධ්‍යස්ථානය අභ්‍යවකාශයට මුදා හැරීමේදී ටොන් 143ක බරින් යුක්ත විය. මීර් මධ්‍යස්ථානය ඇද වැටීමේදී පෘථිවියට කිලෝමීටර් 90ක පමණ උසකදී එය වායුගෝලය හා ගැටී ගිනි ගනිමින් කැබලි රාශියකට වෙන් වූ අතර පෘථිවිය මත පතිත වීමේදී එය ටොන් 25ක තරමේ බරින් යුක්ත විය. එම කැබලි ගිනි ගනිමින් මුහුදට ඇද වැටෙනු නවසීලන්ත ගොඩබිමේ සිට මනාව දිස් වූ අතර එය සැබවින්ම ගිනිකෙළි සංදර්ශනයක් හා සමාන විය. පසුව මුහුදු පත්ල පරීක්ෂා කිරීමේදී ඇද වැටුණු කොටස් මුහුදු පත්ල පසාරු කරමින් බොහෝ ඇතුළට කිඳ බැස ගොස් ඇති අන්දම නිරීක්ෂණය විය.
මේ දකුණු ෆැසිපික් සාගර සුසාන භූමිය ආරම්භ කර ඇත්තේ 1971 වසරේදීය. එහෙත් එය මිනිසාගෙන් රහසක් කොට සැඟවීමේ අවශ්‍යතාවක් එහි නිර්මාතෘන්ට විය. මේ ප්‍රදේශය හරහා නාවුක ගමනාගමනයද අවම වීම මෙසේ රහසිගත සුසාන භූමිය පවත්වාගෙන යෑමට ඔවුන්ට පිටුවහලක් විය. අනික් අතට අනතුරු අවම කරමින් අභ්‍යවකාශ යානා මේ ස්ථානයට පතිත කරවීමටද ඔවුන්ට හැකියාව ලැබිණි.
මේ වන විට රුසියානු මීර් මධ්‍යස්ථානයේ කොටස්ද ඇතුළුව විවිධ රටවලට අයත් අභ්‍යවකාශ යානා සහ මධ්‍යස්ථාන 300ක පමණ කොටස් මේ සුසාන භූමිය අවට මුහුදේ විසිරී පැතිරී තිබේ. එමෙන්ම අභ්‍යවකාශ අබලි ද්‍රව්‍ය මුහුදට ඇද දමමින් මිනිසා තමාගේම වටිනා සාගර සම්පත විනාශ කර ගනිමින් සිටින බවටද චෝදනා එල්ල වී තිබේ. මේ සාගර ප්‍රදේශයේ ජීවීන් අවම බව මේ චෝදනාවලට පිළිතුරු ලෙස පැවසූවද ඇද වැටෙන මෙවැනි යානාවල තෙල්වර්ග සහ ලෝහවලින් නිකුත් වන රසායනික ද්‍රව්‍ය නිසැකයෙන්ම මුහුදු පත්ලට හානි ගෙන දීමට සමත් වනු ඇත.
ඉදිරියේදී විද්‍යාඥයන් මේ සම්බන්ධවද අවධානය යොමු කරමින් මුහුදු පත්ලේ අභ්‍යවකාශ යානා සුසාන භූමියට වෙනත් විසඳුමක් ගෙන එන්නේ නම් එය වඩාත් යහපත් වනු ඇත.
 |
| පොයින්ට් නීමෝ පිහිටා ඇති ස්ථානය |
 |
| පෘථිවියට ඇද වැටෙන යානයක් සාගරයට පතිත වන අවස්ථාව |
