‘කාර්යබහුල ලෝකයක දිවි ගෙවන මනස නිරතුරුවම ව්‍යාකූලය. එම ව්‍යාකූල බවින් මිදී සිත පහසුවෙන් දියුණු කර ගැනීමට භාවනාව උපකාරී වුව ද ආචාර්ය ඇසුරකින් තොරව භාවනාව නිසි ලෙසින් වැඩිය නොහැකිය. ලෝකයේ භාවනාවට අවධානය යොමු කරන බොහෝ දෙනා ථෙරවාදී නිකායන්ගේ භාවනානුයෝගීත්වය මහත් සේ අගය කරති. ඒ අතරෙන් ගුරුවරයකු සේ භාවනාව පහසුවෙන් වැඩීමට උපයෝගී කර ගත හැකි කෘතියක් ලෙස ලොව පිළිගැනෙන්නේ ආචාර්ය හේනේපොල ගුණරතන මහනාහිමි විසින් රචිත Mindfulness In plain English (සතිමත් බව වැඩීම) කෘතියයි. එම කෘතිය භාෂා 32කට පරිවර්තනය වී ඇති අතර, අ‍ෙමරිකාව තුළ පමණක් මුද්‍රිත පිටපත් ලක්ෂ 100ක් ඉක්මවා අලෙවි වී ඇත. උන්වහන්සේගේ සතිමත් බව වැඩීමේ ලිපි පෙළ සතිපතා කොටස් වශයෙන් සිළුමිණෙහි පළ වන අතර, මේ එහි විසිඑක් වැනි කොටසයි.
භාවනාවේදී මතුවන ගැටලු 10 ක් ගැන අප පසුගිය කලාපයෙන් කතා කළෙමු. එයට බලපාන තවත් ගැටලු දෙකක් මෙසේ සාකච්ඡා කරමු.
එකොළොස්වන ගැටලුව - භාවනාවට තිබෙන ප්‍රතිරෝධය 
භාවනාවේ යෙදීමට සිත් නොදෙන අවස්ථා ඇත. එම අදහස පවා අප්‍රසන්න ලෙස දැනෙනු ඇත. එක භාවනා කාලයක් මඟ හැරීම එතරම් වැදගත් නොවූනද ඉතා පහසුවෙන් එය පුරුද්දකට යා හැකිය. විරෝධය මැඩගෙන භාවනාවෙහි යෙදීම නුවණට හුරුය. එම අකමැත්ත නිරීක්ෂණය කරන්න. බොහෝ විට එය ඔබ ඉදිරියේ මොහොතකින් ඇතිවී නැතිවී යන්නකි. ඔබ භාවනාවට වාඩි වී විනාඩි පහකින් එය පහව යා හැකිය. අනෙක් අවස්ථාවලදී ඔබගේ අයහපත් චිත්ත ස්වභාවය හේතුවෙන් ඇතිවන විරෝධය තරමක කාලයක් රැඳී පවතියි. කෙසේ වුවද එය පහව යයි. විනාඩි විස්සක හෝ තිහක භාවනා කාලයකදී එය ඉවත් කිරීම, එයට ඔබගේ සම්පූර්ණ දිනයම විනාශ කිරීමට ඉඩ දීමට වඩා සැබැවින්ම යහපත්ය. තවත් විටෙක, විරෝධය ඔබ පුහුණුවේම අත්දකින කිසියම් දුෂ්කරතාවයක් නිසා හට ගැනීමට ද ඉඩ තිබේ. එම දුෂ්කරතාවය ඔබ දැන හෝ නොදැන සිටිය හැක. එය ඔබ දැනගෙන සිටියි නම් පොතෙහි අඩංගු ක්‍රම උපයෝගී කර ගෙන එය සමඟ ගනුදෙනු කරන්න. ගැටලුව ඉවත් වූ විට විරෝධය ද ඉවත් වෙයි. ඔබ ගැටලුව නොදනී නම් ඔබ එය අමාරුවේ දැමිය යුතුය. විරෝධය නොතකා වාඩි වී, එය දෙස හොඳින් බලන්න. එය ඉවත් ව යනු ඇත. එවිට එයට පාදක වූ ගැටලුව ඉස්මතු වුවහොත් ඔබට එය හසුරුවා ගැනීමට හැකියාව ලැබෙයි.
මෙම විරෝධය ඔබගේ පුහුණුවේ පොදු ලක්ෂණයක් නම් ඔබගේ ආකල්පවල පවතින සියුම් වැරැද්දක් නිසා වීමට පිළිවන. භාවනාව යනු කිසියම් ඉරියව්වක සිට සිදුකරන වත් පිළිවෙතක් නොවෙයි. එය වේදනාකාරී අභ්‍යාසයක් හෝ බලයෙන් ඇති කරන නීරස ක්‍රියාවක් ද නොම වෙයි. එසේ ම එය අප්‍රසන්න වූත් බැරෑරුම් වූත් වගකීමක් (කළ යුතු දෙයක්) ද නොවේ. භාවනාව යනු සිහියෙන් සිටීමයි. එය දැකීමේ නව මාර්ගයක් සහ ක්‍රීඩාවක් වැනිය. භාවනාව ඔබගේ මිත්‍රයාය. එලෙස භාවනාව සලකන විට ප්‍රතිරෝධය ග්‍රීස්ම ඍතුවේදී සුළඟට හසුවුණු දුමාරයක් ලෙස අතුරුදන් වෙයි.
මෙම සියලු ක්‍රම උත්සාහකර බැලීමෙන් අනතුරුවද විරෝධය පවතී නම් යම්කිසි ගැටලු සහගත තත්ත්වයක් පවතින බව පෙනේ. මෙම පොතෙහි විෂය ක්ෂේත්‍රය ඉක්මවා යන යම්කිසි ගුප්ත බාධාවන්ට භාවනානුයෝගීන්හට මුහුණ දීමට සිදුවෙයි. මෙය සුලභ නොවූව ද විය හැකි සිද්ධියකි. අත් නොහරින්න. උදව් ලබාගන්න. සුදුසුකම් ලත් විපස්සනා ගුරුතුමෙකුගෙන් ඔබගේ ගැටලුව නිරාකරණය කරගැනීම සඳහා උපකාර ලබාගන්න. එවන් ගුරුවරුන් සිටින්නේ මෙවන් කරුණු සම්බන්ධයෙන් උදව් කිරීම සඳහාය.
දොළොස්වන ගැටලුව - මානසික මොට බව / අක්‍රියතාවය
ගිලෙන මනසේ සංසිද්ධිය අප දැනටමත් සාකච්ඡා කර තිබේ. ඔබ ප්‍රවේසම් විය යුතු දෙයක් එම ස්වභාවයේ ඇත. මානසික මොට බව ගැඹුරු සමාධියේ අතුරු ඵලයක් ලෙස ඇතිවිය හැකිය. ඔබගේ නිස්කලංක බව ගැඹුරුවන විට මාංශ පේශීන් ලිහිල් වී නාඩිවල පණිවිඩ හුවමාරුව වෙනස් වෙයි. මේ මඟින් සිරුර සැහැල්ලු හා සන්සුන් තත්ත්වයකට පත්කරයි. ඉතාමත් නිස්කලංක හා තරමක් සිරුරින් වෙන්වුණු ස්වභාවයක් ඔබට දැනෙනු ඇත. මෙය හුස්ම මත හොඳින් අවධානය යොමුවුණු යහපත් තත්ත්වයකි. මෙසේ පවතින විට, ප්‍රසන්න හැඟීම් තියුණු වී ඔබගේ අවධානය හුස්මෙන් ඉවතට යයි. මෙම ස්වභාවය රසවිඳින ඔබගේ සිහිය දුරුවෙයි. ප්‍රමෝධයේ වලාවන් මැදින් පාවී යන ඔබගේ අවධානය විසිරී යයි. මෙහි ප්‍රතිඵලය අවදිබවෙන් තොර වූ මානසික අක්‍රියතාවයයි. සිහියෙන් යුතුව එම තත්ත්වය දෙස බලන විට එය ඉවත්ව යයි. ආනන්දජනක හැඟීම් පැමිණෙන විට ඒවා බාරගන්න. ඒවා මඟ හැරීමට අවශ්‍ය නොවන නමුත් ඒවායෙහි නොඇලෙන්න. භෞතික හැඟීම් වන ඒවාට ඒ අයුරින්ම සලකන්න. හැඟීම්, හැඟීම් ලෙසම දකින්න. ඒවා ඇති වී, නැති වී යන අන්දම බලන්න. ඒවාහි නොපැටලෙන්න.
සෑම පුද්ගලයෙකුහට මෙන් ම ඔබට ද භාවනාවේදී ගැටලු මතු වනු ඇත. ඒවා බලවත් හිරිහැර සේ හෝ ජයගත හැකි අභියෝග ලෙස හෝ සැලකීමට ඔබට අවස්ථාව ඇත. ඒවා කරදර ලෙස සැලකූ විට ඔබගේ දුක ද වැඩිවනු ඇත. ඒවා ඔබගේ වර්ධනය සඳහා තිබෙන ඉගෙනුම් අවස්ථා ලෙස සලකන විට ඔබගේ ආධ්‍යාත්මික අනාගතය සීමා රහිත වෙයි.
බාධාවන් සමඟ ගනුදෙනු කිරීම ගැන අපි දැන් අවධානය යොමු කරමු
සෑම භාවනානුයෝගියෙකුහටම පාහේ, තමාගේ පුහුණුව තුළ මුහුණපාන බාධාවන් හෝ අවහිරතා හසුරුවා ගැනීම සඳහා ක්‍රම උපායන් අවශ්‍ය වෙයි. ඔබගේ අධිෂ්ඨාන ශක්තියෙන් පමණක්ම කරගන්නවාට වඩා ඉක්මනින් ඔබ ආපසු නියම මාර්ගයට යොමුකරන ප්‍රයෝජනවත් ක්‍රමවේදයන් දියුණුකර ඇත. සිත එකඟ කිරීම සහ සිහියෙන් සිටීම එකට ගමන් කරන අතර එකිනෙකට උපකාරී වෙයි. එකක් දුර්වල වූ විට අනෙකට ද බලපෑම් ඇතිවෙයි. සිත එකඟ වීම දුර්වල වූ විට භාවනා පුහුණුව අයහපත් වෙයි. ඔබගේ සිත ඉබාගාතේ යමින් පවතියි. මානසික වියවුල් අවස්ථාවකදී වුව ද සිත නැවත තැන්පත් කර ගැනීම සඳහා ක්‍රමයක් අවශ්‍ය කරයි. වාසනාවකට එවැන්නක් තිබේ. ඇත්ත වශයෙන්ම ඔබට තෝරා බේරා ගැනීම සඳහා සම්ප්‍රදායික හා ප්‍රායෝගික උපක්‍රම මාලාවක් ඇත.
උපක්‍රමය 1 - කාලය අනුමාන කිරීම
මෙම ක්‍රමය පෙර පරිච්ඡේදයේදී සාකච්ඡා කරන ලදී. බාධාව ඔබව හුස්මෙන් ඉවතට ඇද දමා ඇති බවත්, මෙපමණ වේලාවක් තමා දවල් සිහින දකිමින් ගතකර ඇති බවත් හදිසියේම ඔබ තේරුම් ගනියි. මෙහිදී උපාය වන්නේ ඔබව ඇද බැඳ තබාගත් ඒ කුමන හෝ දෙයින් ගැලවී, මුළුමනින්ම අවධානය හුස්ම වෙත රැගෙන ඒමයි. ඔබගේ අවධානය ඉවත ගොස් තිබූ කාලය අනුමාන කිරීමෙන් ඔබට මෙය කළ හැකිය. මෙය ඉතා නිරවද්‍ය ගණනය කිරීමක් නොව දළ ඇස්තමේන්තුවක් පමණි. විනාඩි ගණනකින් හෝ අදහස සලකා බැලීමෙන් එය කළ හැකියි. එනම් "විනාඩි විස්සකට මගේ අවධානය ඉවත ගියා" හෝ "බල්ලා බිරූ අවස්ථාවේ සිට" හෝ "මම සල්ලි ගැන සිතූ අවස්ථාවේ සිට" යයි ඔබ ඔබටම පවසනු ඇත. පළමුවරට මෙම ක්‍රමය පුහුණු කරන විට තමාටම පවසා ගැනීමෙන් ඔබ මෙය ඉටුකරයි. පසුව, පුරුදු වූ විට වචනයෙන් තොරවන ක්‍රියාව ඉතා කඩිනමින් සිදුවෙයි.
මෙහි මූලික අරමුණ ඔබව බාධාවෙන් මුදාගෙන සිහිය නැවත හුස්ම වෙත පිහිටුවා ගැනීම බව මතක තබා ගනිමු. ඔබ සිතිවිල්ලෙන් ඉවතට ඇදෙන්නේ සිත අන් අත ගොස් තිබූ කාලය විමර්ශනය කර ගැනීමට සෑහෙන තරම් කාලසීමාවක් පමණි. බාධාවෙන් නිදහස් වූ සැණෙකින්ම සියල්ල අතහැර දමා නැවත හුස්ම වෙත යන්න. ඇස්තමේන්තු කළ කාලයෙහි එල්ලී නොසිටින්න.
උපක්‍රම 2 - ගැඹුරින් හුස්ම ගැනීම
ඔබගේ සිත නොසන්සුන් වී විසිරී ඇතිවිට කිහිප වතාවක් ගැඹුරින් හුස්ම ගැනීම මගින් සිහිය නැවත පිහිටුවා ගැනීමට පිළිවන. ඉහළට ගන්නා ගැඹුරු හුස්ම එලෙසින් ම පිටවෙන්නට ඉඩහරින්න. නාස්පුඩු ඇතුළත වැදෙන සංවේදනාව පුළුල් කරන මෙය සිත එක අරමුණක පිහිටුවා ගැනීම පහසු කරයි. බලවත් ඕනෑකමකින් ඔබගේ අවධානය ජවසම්පන්න කරගන්න. සිත එකඟ කිරීම ආයාසයෙන් ම වැඩි කරගත් විට ඔබගේ අවධානය නැවත මුළුමනින්ම හුස්ම මත යොමු වන බව ඔබට පෙනීයනු ඇත.
උපක්‍රම 3 - ගණනය කිරීම
ඉහළ පහළ යන හුස්ම ගණන් කිරීම වඩාත් ම සම්ප්‍රදායානුකූල ක්‍රමයකි. සමහර ඉගැන්වීම් මෙය ඔවුන්ගේ මූලික ක්‍රමය ලෙස සලකයි. විපස්සනා භාවනාවේ මෙය සිත එකඟ කිරීමේ හා සිහිය නැවත පිහිටුවා ගැනීමට උපකාරී වන ක්‍රමයක් ලෙස භාවිතා කරනු ලබයි. පස්වන පරිච්ඡේදයේ සඳහන් කළ අන්දමට හුස්ම ගණන් කිරීම සඳහා විවිධ ක්‍රම භාවිතා කිරීමට පුළුවන. ඔබගේ අවධානය හුස්ම වෙත රඳවා ගැනීමට මතක තබා ගන්න. ගණන් කිරීමෙන් පසුව සමහර විට ඔබට වෙනසක් දැනීමට පිළිවන. ඔබගේ හුස්ම සෙමින් හා ඉතාමත් සැහැල්ලු හා සියුම් වනු ඇත. මෙය ඔබගේ සිත එක්තැන් වී ඇති බව හඟවන බාහිරි සලකුණකි. මේ අවස්ථාවේදී ආශ්වාසයෙන් ප්‍රාශ්වාසය පැහැදිලිව වෙන්කර හඳුනාගැනීමට නොහැකිවන තරමට හුස්ම ඉතා සැහැල්ලු හෝ ඉතා වේගවත් හෝ මෘදු වෙයි. ඒවා එකිනෙක සමඟ මිශ්‍රවීමක් සිදුවෙයි. එවිට ආශ්වාස කිරීම හා ප්‍රාශ්වාස කිරීම එකම චක්‍රයක් ලෙස ගණන් කිරීමට පුළුවන. පහ දක්වා පමණක් මෙලෙස ගණන් කර නැවතත් මුල සිට පටන් ගන්න. ගණන් කිරීම කරදරයක් ලෙස දැනෙන කළ ඊළඟ පියවරට යන්න. සංඛ්‍යා අතහැර ප්‍රාශ්වාස යන සංකල්පය ද අමතක කරන්න. හුස්ම ගැනීමේ ශුද්ධ දැනීමට පමණක් කිදා බසින්න. ආශ්වාස කිරීම, ප්‍රාශ්වාස කිරීම සමඟ සංකලනය වනු ඇත. එක හුස්මක් අනෙක් හුස්ම සමඟ මුසු වී අවසානයක් නැති සුමුදු ගලා යාමක චක්‍රයකට එක්වෙයි.
(මානසික අයාලේ යෑම් වළක්වා ගන්නා ආකාරය ලබන කලාපයෙන් බලාපොරොත්තු වන්න)
